Peperduur stadion is bijna klaar: 'Het is een monument van corruptie'
DOOR GIJS FRERIKS
De Zenit Arena, die formeel het Krestovsky Stadion heet, had in maart 2009 al klaar moeten zijn, maar de bouw heeft dus ongeveer acht jaar vertraging opgelopen. Het verleidde Championat er in juli toe om de bouwperiodes van verschillende grote projecten eens naast elkaar te leggen. De website concludeerde dan ook dat er in de bouwperiode van de Zenit Arena ook een Colosseum, twee Wembley-stadions, drie Eiffeltorens, 155 Chinese wolkenkrabbers én een Sanyuan-brug uit de grond gestampt hadden kunnen worden. Als alles volgens plan was gelopen, dan had Zenit onder Dick Advocaat al zijn eerste wedstrijd in de nieuwe voetbaltempel gespeeld, maar de club is nu alweer vier trainers verder.
"De Zenit Arena is een monument van corruptie", zo was commentator Gennady Orlov afgelopen donderdag duidelijk in zijn oordeel bij Sport-Express. "Het Petrovsky Stadion was gedateerd, raar en oncomfortabel. Er waren geen toiletten voor vrouwen, er was nauwelijks ruimte tussen de stoeltjes en je kon de auto er ook moeilijk kwijt. Iedereen in het stadion had het er moeilijk, dat is de realiteit. We keken allemaal uit naar het nieuwe stadion en het zag er geweldig uit. Maar het is het monument van corruptie geworden." Over die corruptie komen we later te spreken, maar eerst een typisch Hollandse vraag: 'wat kost dat?' Wel, het project heeft volgens Fontanka in totaal 758 miljoen euro gekost.
Als dat bedrag klopt, dan is de Zenit Arena het op drie na duurste stadion ter wereld. Enkel voor het Estadio Nacional Mane Garrincha, Wembley en het Singapore National Stadium werd er meer betaald. De kosten van de bouw van de Zenit Arena werden aanvankelijk op 375 miljoen euro geraamd, maar bij dat bedrag is het dus bij lange na niet gebleven. De problemen zijn voor een groot deel terug te voeren op de roebelcrisis, want door de dalende waarde van de munt waren de bouwbedrijven veel meer geld kwijt aan geïmporteerde spullen die nodig waren voor de bouw. Door de crisis konden ook veel bouwvakkers niet meer betaald worden waarop zij hun handen van het project af trokken en weggingen.
In totaal hebben er drie aannemingsbedrijven aan de Zenit Arena gewerkt. Het Avant van wijlen Gregory Feldman vroeg om een hogere vergoeding omdat de materialen door de roebelcrisis duurder werden, maar werd daarop door de autoriteiten van het project gehaald. Avant werd opgevolgd door Transstroy, dat destijds in handen was van aluminiummagnaat Oleg Deripaska. De bouwtijd werd echter overschreden en nadat Transtroy ook meer geld nodig zei te hebben, werd de aannemingsovereenkomst ontbonden. De autoriteiten gaven later nog een trap na en zeiden dat er bij Transstroy sprake was van 'een lage werkproductie, ongerechtvaardigde vertragingen en een zeer slechte werkkwaliteit'.
Transstroy verdedigde zich door te stellen dat de contractontbinding 'onrechtvaardig en illegaal' was verlopen en dat men enkel en alleen van het project was afgehaald omdat men 'te weinig meegaand' was met de autoriteiten. Hoe het ook zij: Transstroy raakte zijn klus in juli kwijt en zag het project vervolgens worden afgemaakt door Mestrostroy. De bouwcommissie van Sint-Petersburg sloot met de nieuwe aannemer een contract af met een waarde van 315 miljoen euro en dat bedrag zorgde voor behoorlijk veel ophef, daar er nog maar een maand of zes gebouwd hoefde te worden. Onder anderen Aleksey Navalny, bekend om zijn corruptie-onderzoeken, stak zijn verbazing niet onder stoelen of banken.
"Het is een enorm bedrag. Er is door diefstal een nieuw gat ontstaan dat niet meer te verhullen valt (...) Het waren slechte bouwvakkers, zou je denken. Maar nee, niemand wordt gestraft. Het valt ook niet te controleren, want documenten en contracten over het project zijn nergens te bekennen. Zo gaat dat", schreef de oppositieleider maandag op zijn Facebook-pagina. Navalny liet zich eind december ook al kritisch uit over het contract met Mestrostroy: "Wij (Navalny en zijn collega's van onderzoeksclub FBK, red.) eisen dat alle financiële details over het stadionproject openbaar worden gemaakt. Alleen dan kan er gedebatteerd worden over de redenen van het constante oponthoud van de bouwwerkzaamheden."
"Ik begrijp dat het een race tegen de klok is, maar wanneer je tientallen miljoenen euro's in een zwart gat flikkert, dan is dat gewoon crimineel. En als dat niet ook nog eens niet gecontroleerd kan worden, dan mag de Zenit Arena niet langer gezien worden als een sportief project, maar enkel als een project om bepaalde lieden te verrijken (...) De staat zegt: 'het is belangrijk dat dit project wordt afgerond'. En vervolgens geeft die staat een aannemer een nieuw contract. En later krijgt wéér een andere aannemer een contract. En zo kom je in een vicieuze cirkel terecht. Het stadion was al bespeeld geweest wanneer de aanbesteding niet alleen door Sint-Petersburg gezinde aannemers gewonnen had kunnen worden."
"Het had een eerlijke competitie moeten zijn waaraan ook buitenlandse bedrijven mee hadden moeten doen, maar in de plaats daarvan is het een project geworden waarin de staat door gehaastheid miljardencontract na miljardencontract heeft uitgegeven", zo schreef Navalny. Enige haast was ook wel geboden omdat de Zenit Arena in juni het decor is van drie Confederations Cup-wedstrijden én waarin een maand later de finale van datzelfde toernooi wordt afgewerkt. "Het stadion is gebouwd. We moeten nu zien dat we aan alle eisen van de FIFA voldoen. Het schema is strak, maar we willen op 1 mei klaar zijn. En het liefst nog eerder", zei Igor Albin, de vice-gouverneur van Sint-Petersburg, eind december.
De voornaamste klachten over de Zenit Arena luiden dus dat het project veel te lang heeft geduurd en dat er veel geld is verdwenen in zakken van mensen die daar geen recht op hadden. De politie van Sint-Petersburg begon eind 2015 met een grootschalig onderzoek naar 'fraude en verduistering' en richtte zich voornamelijk op vijf onderaannemers, zo liet vice-gouverneur Albin weten. Een van die onderaannemers, Vasil Slivkina, gaf in mei toe dat hij ruim vijfenhalf miljoen euro had verduisterd en hij is in afwachting van zijn straf. Een andere onderaannemer, Dmitriy Korshunov, draaide al voor vier jaar de bak in omdat hij voor ruim 2,3 miljoen had gefraudeerd. Hij getuigde ook nog tegen drie collega's.
De politie heeft nog veel meer mensen in het vizier, maar de bekendste is toch wel Marat Oganesyan, de man met wie dit verhaal begon. Hij was van maart 2013 tot april 2015 vice-gouverneur van Sint-Petersburg en regelde in die functie dat Transstroy een videoscherm zou leveren voor de Zenit Arena. Hij maakte het geld over naar Transstroy, maar het scherm werd nooit geleverd. Via de bankrekeningen van enkele telefoonmaatschappijen zou Oganesyan de negen ton uiteindelijk hebben weggesluisd, al wordt hij daar mogelijk niet ten volle voor bestraft. De politie is naar verluidt bereid om Oganesyan in ruil voor informatie gratie te verlenen. Bij een zitting in november liet Oganesyan in ieder geval niets los.
"Wat ik van de arrestatie van Oganesyan vind? Een trieste bladzijde in het stadiongebeuren. Het stadion is bijna klaar, het ziet er prachtig uit. Het is alleen jammer dat er nog geen bal heeft gerold, maar de Zenit Arena al wel de hele wereld bezighoudt", doelde commentator Orlov in november in het radioprogramma Echo van Moskou op de constante onrust. Voorlopig komt Oganesyan dus niet vrij, want de arrondissementsrechtbank bepaalde vrijdag dat hij tot 9 mei in zijn cel blijft zitten. "De kans bestaat dat hij Rusland verlaat om een onderzoek te ontlopen", zei rechter Olesya Buckskin. "De rechtbank heeft tevens aanwijzingen gevonden dat hij van plan was om naar de Verenigde Staten te vertrekken."
"Oganesyan heeft verder contacten in de criminele sfeer. Dat alles bij elkaar heeft de rechtbank doen besluiten om hem niet te laten gaan", sprak Buckskin. De advocaten van Oganesyan wilden dat de hechtenis vervangen zou worden door huisarrest, mede omdat hun in Moldavië geboren cliënt zou kampen met een hoge bloeddruk, maar daar wilde de rechter niet aan. Hoewel de politie ervoor openstaat om Oganesyan strafvermindering te geven, liet bondsvoorzitter Vitaly Mutko alvast weten dat hij er voorstander van is om keihard te straffen. "Als iemand steelt, dan moet die persoon daar heel hard voor boeten." Het is nog onduidelijk wanneer er een volgende zitting in de zaak-Oganesyan gepland staat.
Wat wel duidelijk is, is dat het dossier over de Zenit Arena nog lang niet is afgesloten én dat het dossier ook nooit meer vergeten zal worden. Ga maar na: stakende arbeiders, talloze rechtszaken, vijf bouwvakkers die bij de bouw kwamen te overlijden, twee ontbonden aannemingsovereenkomsten én een project dat uiteindelijk 383 miljoen duurder is uitgevallen dan begroot. Hiernaast moest er als gevolg van de financiële nood bezuinigd worden op het bouwen van kleuterscholen, scholen en ziekenhuizen. "Dat is spijtig, maar dat geld kan weer gebruikt worden voor het stadion", zei Vadim Tyulpanov, die zich met het WK van 2018 bezighoudt, in augustus in een interview met Sport-Express.
