Hoe PSV zich met 'verveelvoetbal' tot 'kampioen van de effectiviteit' kan kronen
Door Chris Meijer
Met 77 punten uit 30 wedstrijden gaat PSV momenteel aan de leiding in de Eredivisie. In seizoen 2014/15 werden de Eindhovenaren kampioen met een puntentotaal van 88, wat voorlopig nog een clubrecord is. Als de komende vier duels worden gewonnen, verdwijnt dat record uit de boeken. Destijds pakte PSV gemiddeld 2,59 punten per wedstrijd, terwijl het gemiddelde dit seizoen voorlopig op 2,57 ligt. Ter vergelijking: toen Ajax tussen 2010 en 2014 vier keer op rij kampioen werd, eindigde men geen enkele keer met 77 punten. Feyenoord werd vorig seizoen met 82 punten landskampioen, maar had wel een lager puntengemiddelde (2,41 per duel) dan PSV nu heeft.
Qua resultaten draait PSV een uitstekend seizoen. De Eindhovenaren wisten pas vijf wedstrijden (twee remises en drie nederlagen) niet in winst om te zetten en wonnen zodoende drie duels meer dan naaste achtervolger Ajax. Toch zullen weinig mensen PSV in augustus tot titelfavoriet gerekend hebben, al helemaal niet toen men in de derde voorronde van de Europa League strandde na een dubbele nederlaag (0-1 en 1-0) tegen het Kroatische NK Osijek. Met het vertrek van Andrés Guardado, Héctor Moreno, Jetro Willems en Davy Pröpper leek de selectie van PSV verzwakt te zijn, temeer omdat alleen Derrick Luckassen en Hirving Lozano naar Eindhoven gehaald werden. Na de 2-0 nederlaag tegen sc Heerenveen werd PSV massaal afgeschreven voor de landstitel.
Cocu wist echter een effectief elftal te smeden, dat vervolgens tien competitiewedstrijden op rij won. Na de offday in Amsterdam (3-0 nederlaag) en de late remise tegen FC Groningen (3-3) bleef PSV nog eens elf wedstrijden op rij zonder nederlaag in de Eredivisie, totdat Willem II abrupt een einde maakte aan deze reeks. De realiteit is dat PSV momenteel negen punten meer heeft dan vorig seizoen na dertig wedstrijden. De Eindhovenaren moesten weliswaar veertien tegendoelpunten meer incasseren, maar wisten achttien keer meer te scoren. Het is een gevolg van het feit dat PSV gemiddeld per wedstrijd meer doelpogingen onderneemt (20 om 18,9) en vaker op doel schiet dan vorig seizoen (7,9 om 7,6). Het aantal verwachte doelpunten per wedstrijd, een statistiek die aan de hand van een groot aantal variabelen aangeeft hoe groot de kans is dat een kans resulteert in een doelpunt, is licht gestegen: van 2,3 naar 2,4. Het geeft aan dat PSV dit seizoen wel degelijk een stuk effectiever is dan vorig seizoen, omdat er vaker gescoord wordt dan verwacht (2,6 om 2,4). Vorig seizoen was dit juist andersom (2,0 om 2,3).
Aan de andere kant presteren de Eindhovenaren in defensief opzicht minder goed, gezien het gemiddeld aantal schoten tegen per wedstrijd (8,3 om 11) en het gestegen aantal tegendoelpunten. Het verwachte aantal tegentreffers is dan ook fors toegenomen (van 0,7 naar 1,2), maar PSV krijgt wel minder doelpunten tegen (1,1) dan verwacht (1,2). Een verklaring voor de mindere prestaties in defensief opzicht is het vertrek van Jetro Willems en Héctor Moreno. Desondanks laat het verhoogde aantal tegendoelpunten zich niet voelen in het puntentotaal en dat is dus vooral te danken aan de betere prestaties in aanvallend opzicht. PSV beschikt dit seizoen met Hirving Lozano (vijftien treffers), Marco van Ginkel (veertien treffers) en Luuk de Jong (elf treffers) al over drie spelers die vaker dan tien keer wisten te scoren, terwijl Gastón Pereiro zich een jaar geleden met 'slechts' tien doelpunten tot clubtopscorer kroonde.
PSV is dit seizoen dus wel degelijk effectiever dan vorig seizoen, al laat het zich in aanvallend opzicht ook meer gelden dan een jaar geleden. Een veelgehoord verwijt is dat de ploeg van Cocu geen 'mooi voetbal' zou spelen. "Als de ploeg met het mooiste voetbal kampioen werd, zouden wij dat zijn", liet Justin Kluivert er in gesprek met De Telegraaf geen misverstand over bestaan. Gertjan Verbeek deed er eerder dit seizoen tegenover FOX Sports nog een schepje bovenop door te stellen dat PSV 'schijtbakkenvoetbal' speelt. "Ze bleven de bal maar achterin rondspelen. Waarom zouden wij dan veel energie steken in het druk zetten? Dat willen zij graag. Maar zij zijn de kampioen, wij staan bijna onderaan. PSV speelt schijtbakkenvoetbal, ik zie veel liever Ajax of AZ spelen.Daar mag wel wat meer kritiek op komen. Maar ja, zij gaan wel weer lachend de bus in."
Nu valt 'mooi voetbal' lastig te vangen in statistieken, maar feit is wel dat Ajax gemiddeld veel meer passt (537 om 408) en dribbelt (30,3 om 20,8) tijdens een wedstrijd. De Amsterdammers laten zich bovendien in aanvallend opzicht meer gelden dan de aanstaand kampioen van de Eredivisie, door meer schoten te ondernemen (22,6 om 20) en dus ook vaker te scoren (80 om 79). Daarnaast heeft de ploeg van trainer Erik ten Hag gemiddeld veel meer balbezit (62,9 procent) dan PSV (49,7 procent), al zijn onder meer AZ, Feyenoord, PEC Zwolle, FC Utrecht en Heracles Almelo gemiddeld ook meer aan de bal dan de Eindhovenaren. Ook in defensief opzicht presteren de Amsterdammers beter, aangezien men minder schoten tegen incasseert (9,6) dan de ploeg van Cocu (11,1) en dus ook minder tegendoelpunten krijgt (28 om 34).
Is er dan niets dat PSV beter doet dan zijn naaste achtervolger? Jawel, het aantal punten uiteraard. Daarnaast blijkt andermaal dat PSV effectiever is dan Ajax. Van het aantal schoten gaat er bij de Eindhovenaren (39,7 procent) meer op doel dan bij de ploeg van Ten Hag (35,3 procent). PSV maakte tevens acht treffers meer dan verwacht, terwijl Ajax juist twee doelpunten minder maakte dan verwacht. De huidige koploper van de Eredivisie pakte ook meer punten in de slotfase dan de Amsterdammers (zes om twee), al haalt men dit seizoen niet extreem veel punten in de laatste tien minuten van de wedstrijd in vergelijking met de andere Eredivisie-clubs. SC Heerenveen (tien), Heracles Almelo (negen), VVV-Venlo (zeven), Sparta Rotterdam (zeven) en PEC Zwolle (zeven) pakten bijvoorbeeld meer punten in de slotfase.
Dan bestaat er nog het verwijt dat PSV dit seizoen geregeld geholpen wordt door de arbitrage. "PSV had moeten verliezen van AZ. Die zijn toch gewoon bestolen? PSV is dit seizoen aan alle kanten gematst, ze hebben tien penalty's gehad! Maar natuurlijk, als ze bovenaan staan, zijn ze de kampioen", zei Sjaak Swart daarover in gesprek met het Algemeen Dagblad. Nu klopt het inderdaad dat PSV dit seizoen tien strafschoppen heeft gehad, drie meer dan Ajax. Vorig seizoen was dit aantal echter omgedraaid en kreeg Ajax juist tien penalty's, terwijl de ploeg van Cocu zes keer mocht aanleggen vanaf elf meter. Tegenstanders van PSV ontvingen dit jaar acht keer een rode kaart, terwijl dit bij de Amsterdammers 'pas' vier keer gebeurde. Ook op dit vlak waren de rollen vorig seizoen omgedraaid (vier om twee), maar dit jaar ontvangt PSV wel meer rode kaarten (drie om nul). Al met al hoeft dat niet te betekenen dat PSV aan alle kanten gematst wordt, al zit het op dit vlak wel relatief meer mee dan vorig seizoen.
Kan PSV dan komende zondag inderdaad de 'kampioen van het lelijke voetbal' worden? Het lijkt er eerder op dat de ploeg van Cocu een buitengewoon effectieve kampioen zal zijn. In Italië zou bijvoorbeeld de kampioen met dergelijk spel misschien wel op het schild worden gehesen, maar in Nederland is de opvatting over effectief voetbal aanzienlijk kritischer. Daarnaast moet worden aangetekend dat Ajax ook wel degelijk wedstrijden heeft gespeeld, waarin men weliswaar veel in balbezit was, maar ook niet wist te overtuigen. Bij PSV zal de vreugde er bovendien niet minder op zijn als komende zondag de landstitel wordt veiliggesteld, zo verduidelijkte Daniel Schwaab al eerder in gesprek met Trouw: "Wij zijn geen Barcelona, dat een wedstrijd van begin tot eind domineert", geeft de Duitser aan. "Jullie Nederlanders willen, behalve drie punten, ook goed spel zien. Dat mag. Dat is ook onze insteek. Wij proberen elke week attractief spel te laten zien aan het publiek, maar het voornaamste is om wedstrijden te winnen."
