De échte supporter
De buitenste groep bestaat uit mensen die zich 'fan' van een bepaalde club noemen. Deze groep zitten jonge kinderen die net kennis hebben gemaakt met het verschijnsel 'voetbalclub' en oudere mensen die niet veel met voetbal hebben, maar wel een voorkeur uitspreken voor een bepaalde club. Bijvoorbeeld omdat een familielid fanatiek aanhanger is van de concurrent, of omdat het hun 'local club' is. Deze groep baseert zijn voorkeur op indirecte ervaringen die hij opdoet in zijn persoonlijke omgeving.
Hierna komt een van de meest besproken groepen: de teletekstsupporter. Teletekstfans kunnen heel erg verschillen als het gaat om emotionele betrokkenheid bij hun club. De een kijkt iedere week op Teletekst om te kijken of 'zijn cluppie' gewonnen heeft, of leest het maandagochtend wel in de krant. De ander zit negentig minuten lang aan de televisie gekluisterd in afwachting van een verandering op pagina 818 en zet op de achtergrond NOS Langs de Lijn aan, maar zet de radio uit als het te spannend wordt. Een mooi resultaat betekent 's avonds een belletje naar de Chinees en traditioneel met het bord op schoot om zeven uur, want niets is mooier dan de spanning in het stadion op tv mee te maken, die je een paar uur eerder zelf meemaakte op de bank. Zijn teletekstsupporters echte supporters? Als je het mij vraagt moet je ze aanhangers noemen. De gemiddelde teletekstsupporter heeft een uitgesproken voorkeur, vergroot daarmee de achterban van zijn club, heeft vaak wat voetbalverstand, maar als je nooit in het stadion komt is het toch moeilijk om die mannen op het veld daadwerkelijk te 'supporten'. De beleving via de radio hoeft niet veel minder te zijn dan in het stadion, immers krijg je al spontane hartkloppingen als Jan-Dirk Stouten een balletje breed achterin beschrijft. Teletekstsupporters offeren ook veel tijd op aan hun club door de wedstrijd te volgen en regelmatig over het internet te surfen op zoek naar het laatste clubnieuws. Dus teletekstsupporters vind ik de titel 'aanhanger' toch wel waardig.
Nu wordt het moeilijker om onderscheid te maken tussen fans. Tussen teletekstsupporters en de mensen die meereizen naar de verste uithoeken van de wereld zit de grootste groep. Zoals onderzoek van Voetbal International uitwees zijn er verschillende redenen waarvoor mensen het stadion bezoeken. De een komt voor mooi en spectaculair voetbal, en zal bij voorkeur de aantrekkelijke wedstrijden tegen topploegen bezoeken. Een ander komt voor de sfeer in het stadion. Hij zal dus de wedstrijden bezoeken waarvan hij weet dat de sfeer dan altijd van een bepaald niveau is, dat de wedstrijd het bezoeken waard is. Daarnaast spelen minder belangrijke zaken als parkeermogelijkheden en etenswaren in het stadion een rol. Een trouwe fan komt ook naar het stadion als het voetbal niet best zal zijn, de sfeer niet indrukwekkend en parkeren een ramp is. Mijn respect gaat natuurlijk naar deze fan die er in goede en slechte tijden zit, en de supporter die zelfs voor een oefentrip in de winter naar Rusland meereist. De trouwste fans hoeven in mijn optiek overigens geen uitwedstrijden te bezoeken. Zeventien wedstrijden per jaar in eigen stadion is al duur zat en uitpubliek wordt meestal als vee behandeld.
Er zijn verschillende soorten fans. Iedere club heeft wel een gezinsvak, waar de vader trots zijn clubliefde deelt met zijn zoontje, dat voor de wedstrijd vliegtuigjes zit te vouwen van het wedstrijdboekje. Vader vult de tijd in het stadion vooral door de jongeman antwoord te geven op alle vragen die het indrukwekkende gebeuren bij hem oproept. Als er gescoord wordt, zo legt vader uit, dan moet je heel hard juichen en zingen.
De volgende categorie is het voetbalpubliek. Deze mensen komen vooral voor het voetbal en de ene club heeft er meer van dan de andere. Vaak voelen ze wel een bepaalde verbondenheid met de club, maar die heeft vooral met het voetbal te maken. Het Ajax-publiek is hier een uitstekend voorbeeld van. Menig Nederlands voetballiefhebber is tenslotte voor de Amsterdamse club gezwicht door het oogstrelende voetbal dat er in gouden tijden gespeeld werd. Deze voetballiefhebbers zijn vaak wat neutraler en klappen ook voor hoogstandjes van de tegenstander. Als hun favoriete club niet speelt zoals men wil zien, kan de voetballiefhebber ook erg kritisch zijn. De een laat zijn afkeur duidelijker blijken dan de ander. Bij een club als Feyenoord zitten ook voetballiefhebbers, zij zien alleen meestal liever strijd en inzet dan mooi voetbal. Zowel in het gezinsvak als het fanatieke supportersvak als de overige vakken zal je wel kritische toeschouwers tegenkomen.
Tenslotte komen we aan bij de groep die ik 'supporters' noem. Clubs supporten hun team op verschillende manieren. In Alkmaar de bekende klappertjes. In de Arena is een sfeervak ingericht waar supporters de hele wedstrijd lang lawaai maken onder begeleiding van een megafoon. De begeleiding komt in Enschede, Arnhem, Utrecht en andere Eredivisiesteden van trommels. Het ene publiek is ook agressiever dan het andere, al zijn in alle voetbalstadions weleens kwetsende spreekkoren te horen. In de Kuip hebben we 'terrace' publiek. We maken geen negentig minuten lang 'muziek', maar de beleving is altijd enorm. Bij het lichtste vergrijp van de tegenstander reageert het publiek. Het publiek merkt wanneer het de ploeg over een dood punt kan helpen en gaat dan zingend massaal achter de ploeg staan. Dit is natuurlijk ook deels mijn eigen beleving, als Feyenoord-supporter kan ik onmogelijk volledig objectief zijn.
Hooligans zijn de mensen die het voetbal voor de rest verpesten. De lijn is moeilijk te trekken tussen agressieve voetbalsupporters en hooligans. Laat ik stellen dat hooligans niet handelen uit frustratie met betrekking tot voetbal, maar puur met verniel- en vechtzucht. Sommige voetbalsupporters zijn ook agressief aangelegd en zoeken nog wel eens een confrontatie op tijdens een wedstrijd, maar komen toch hoofdzakelijk nog om hun cluppie te steunen. En nee, als ze de confrontatie zoeken bedenken ze helaas niet dat ze hun cluppie daar juist mee duperen.
