Voetbalminnend Nederland krijgt vaak hetzelfde menu voorgeschoteld: 'de grote drie' en respectievelijke bijgerechten. Daarom neemt Voetbalzone dit seizoen een Kijkje in de Keuken Kampioen Divisie. Met behulp van de archieven en een zorgvuldig geselecteerde clubexpert zetten we de minder belichte Nederlandse clubs in de spotlight. Deze editie biedt een kijkje in de keuken van Jong AZ, een nieuw uitgangspunt binnen een van de beste jeugdopleidingen ter wereld.
Jong AZ speelt sinds 2017 in de Keuken Kampioen Divisie. Niet volgens experimentele planning, zoals Ajax, PSV en FC Twente hun beloftenteams in 2013 in de Eerste Divisie van Nederland mochten stallen. Het tweede team van de Alkmaarders bereikte de competitie door meritocratische promotie. Met liefst negentien punten voorsprong op nummer twee Kozakken Boys, kroonden de jonge talenten zich dat seizoen tot kampioen van de Tweede Divisie. Toenmalig hoofdtrainer Martin Haar zag zijn ploeg ook de meeste doelpunten maken: 85 stuks.
Interessant seizoen
"We gingen dat seizoen onbevangen in", vertelt Haar tegenover Voetbalzone. "Het was interessant, omdat je benieuwd bent naar jonge jongens, die zich op Tweede Divisie-niveau, zij het bij de amateurs, met name op fysiek vlak gaan meten." De trainer heeft die jaargang jonge, anonieme versies voor zich van onder meer Owen Wijndal, Teun Koopmeiners, Guus Til, Ferdy Druijf, Calvin Stengs en Myron Boadu. Laatstgenoemde is het jongst: Boadu telt vijftien jaren bij aanvang van het seizoen. "Dat hij er nog bijkwam, dankte ik aan assistent Kenneth Goudmijn. Die kende hem goed vanuit de jeugd."
AZ stapt in met een plan dat niet gebaseerd is op prestatie, maar op vooruitgang. "Je zag, naar mate dat het seizoen vorderde, dat die jongens fysiek niet konden wedijveren. Dat kon ook niet, ze waren zeventien, achttien jaar." Maar de spelers voegen een opvallende ontwikkeling toe aan hun al aanwezige kwaliteiten. "Op basis van inzicht konden ze ploegen kapot spelen. En wat me opviel", vertelt Haar, "ze werden iedere week beter en beter. Tot op gegeven moment ploegen als Kozakken Boys en Quick Boys - waar veel oud-profs zaten in die tijd - ondersteboven werden gespeeld."
De weerstand en aanvullende training pakt precies uit hoe AZ het wil zien. "Omdat ze geconfronteerd werden met hun fysieke tekort, en wij daar gerichte trainingsprogramma's op loslieten, ging het niveau omhoog. Inzichtelijk en balvaardig waren ze al heel aardig. De progressie zat met name in het fysieke." Uiteindelijk sluiten vorm en ambitie zich op elkaar aan. Waar het in het begin nog de druk weghalen is, wordt die op het juiste moment opgevoerd. "We brachten niks naar buiten, maar tegen de winterstop besprak ik het met de spelers: wij moeten, wij gaan, kampioen worden."
Fysieke vooruitgang
Het kampioenschap kwam voor AZ als geroepen, daar de club zich ook al bij de KNVB meldde om deel te nemen aan het Keuken Kampioen Divisie-avontuur. "We waren ons er bewust van dat een ontwikkelingsfase in de KKD heel goed is voor jonge spelers. Het is de laatste stap naar de Eredivisie. Vanuit Onder 18 naar het eerste is nog een groot verschil, maar met de Keuken Kampioen Divisie ertussen is die stap om te slagen in de Eredivisie kleiner." Ook zag Haar een symbolische ontwikkeling in voetbaltalent. Voetballen kunnen ze, maar de blootstelling aan fysiek verschil moet een nieuw vuur aanwakkeren in spelers. "Technische vaardigheid is de basis. Modern voetbal gaat om gogme combineren met fysiek."
Bij de bewering dat het voetbal steeds meer fysiek wordt, en minder tactisch, nuanceert hij. "Je ziet vooral dat je tegenwoordig heel veel moet brengen." Het mooiste voorbeeld vindt hij het 4-0 verlies in de Champions League van PSV tegen Arsenal (op 20 september 2023). "Peter Bosz vroeg zich af hoe dat kon. Uiteindelijk zei hij: 'Als wij de bal winnen, zijn zij sneller in eigen zestien dan wij.' Die jongens van Arsenal, die ook heel goed konden voetballen, konden ook fysiek zo veel brengen. Dat was voor PSV het laatste stukje: het fysieke. Als je nu ziet met welke intensiteit zij druk zetten en omschakelen, is het logisch dat ze kampioen worden."
Sinds Jong AZ in de Keuken Kampioen Divisie speelt, zet het mede door de fysieke weerstand stappen vooruit. Haar deed door de jaren heen juist stapjes terug binnen het organigram van de club. Tegenwoordig is hij als individuele trainer betrokken bij AZ Onder 18, Onder 19 en ook Jong AZ. "Ik heb alles meegemaakt, van Champions League met het eerste tot de Tweede Divisie met amateurs. Maar altijd was ik er voor de spelers. Ze beter maken, ze helpen, en duidelijk maken dat het niet komt aanwaaien. Dat is nu echt mijn rol. Die jongens bij me halen en zeggen wat ze moeten doen en laten. Ik heb toch iets over me waarmee ik ze kan stimuleren."
Koploper
Vanuit die positie zag Haar de prestaties van Jong AZ in de Keuken Kampioen Divisie structureel verbeteren. De trainer zelf werd in het debuutseizoen nog zestiende. Twee seizoen later behaalde zijn opvolger Michel Vonk een veertiende plek. Weer twee jaar later eindigde Maarten Martens als dertiende, het seizoen erop als elfde. Dit jaar staat Jong AZ op het punt om de beste prestatie ooit te behalen: de club heeft met nog een wedstrijd te spelen al 53 punten. Twee meer dan het vorige jaar onder Martens.
"Ik was heel trots toen ik 46 punten behaalde met dat team. Nu zitten ze al op 53, met nog twee wedstrijden te gaan." Het is veelzeggend over de jeugdopleiding van AZ, die met een geavanceerde structuur al langer lof oogst in Nederland en het buitenland. "We staan ook boven Jong Utrecht, Jong Ajax en Jong PSV. Op dit moment zijn wij koploper. Maar laten we eerlijk zijn, AZ speelt over enkele weken weer voor het kampioenschap met de jeugd. Het eerste speelt weer Europees, en wordt altijd vierde of derde. Welke club kan dat zeggen? En dat is de verdienste van de hele jeugdopleiding. Wij horen bij de besten van Nederland."
Het ultieme bewijs van die stelling vindt vorig seizoen plaats. In 2023 wint AZ Onder 19 de Youth League. Onder meer de leeftijdsgenoten van FC Barcelona (0-3) en Real Madrid (4-0) worden van de mat gespeeld. Ook de finale is niet spannend. AZ overklast Hajduk Split met liefst 5-0. Uit de basisopstelling van die wedstrijd zitten een hoop spelers nu bij Jong AZ. Sommigen maken zelfs minuten bij het eerste. Anderen gingen naar verschillende clubs in Nederland; verdediger Daniël Beukers vertrok naar FC Groningen, Fedde de Jong is basisspeler bij SC Cambuur.
Slagen in het betaald voetbal
"Jongens die op dit moment niet goed genoeg zijn voor het eerste, slagen elders in het betaald voetbal. Deze opleiding is te goed om dat niet te laten gebeuren", zegt Haar. "Met de basis die ze hier meekrijgen lukt dat gegarandeerd." Na de winst van de Youth League wijdt The Athletic een artikel aan de accommodaties van AZ: 'The club where coaching goes against convention', kopt het medium.
En het vult aan: "Hun succes van zowel teams als individuen - terwijl het één meestal ten koste gaat van het ander - komt door een uniek gerunde academie die gebruikmaakt van: neurowetenschappelijke technologie, integratie van fysieke en technische data, het verbannen van tactiek tot de Onder 16, biobanding (een systeem dat spelers niet afschrijft op achterliggende fysieke ontwikkeling, zoals een groeispurt, red.), geplande disrupties om creatieve probleemoplossers te ontwikkelen en altijd een weg naar het eerste elftal als ijkpunt hebben."
Tot slot is bij (Jong) AZ nog een patroon zichtbaar: de doorstroming van coaches. Maarten Martens, huidig trainer van het eerste, stapte eerst uit functie bij Jong AZ om assistent van de inmiddels vertrokken hoofdtrainer Pascal Jansen te worden. Vervolgens nam hij zelf die functie over. Ook bij Jong werd daardoor de stok doorgegeven. Jan Sierksma, op zijn beurt trainer van Jong AZ, stroomde door naar het eerste als de rechterhand van Martens. Inmiddels zwaait Leeroy Echteld, die in 1997/98 voor AZ speelde en ook als coach al actief was bij de club, nu de scepter bij Jong. "Ook dat is AZ", besluit Haar trots. "Het zoeken in de eigen mensen."