'Waar gaat het heen met de grootmachten van de Bosporus?'

Door: Anonieme inzending

Besiktas, Fenerbahçe en Galatasaray zijn de vaandeldragers van het Turkse voetbal. De clubs claimen ieder 20 tot 25 miljoen fans te hebben in Turkije. Ook ver daarbuiten hebben ze een trouwe fanschare. Zo zijn deze clubs door heel Europa goed vertegenwoordigd. Een grote fanbase zegt echter niet alles. Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat deze Turkse grootmachten van weleer zich bevinden in een ratrace naar de onderste regionen van het internationale voetbal. Dat alles heeft te maken met verschillende factoren.

Economie
Turkije is als land verwikkeld in een langdurige economische crisis. De waarde van de Turkse lira zinkt als een baksteen ten opzichte van waardevaste valuta als de dollar of de euro. Dit proces is al een aantal jaren aan de gang, maar lijkt ieder jaar nog harder te gaan. Het logische gevolg daarvan is dat de Turkse lira nog meer van zijn waarde verliest. In het overzicht hieronder is dit proces goed terug te zien:

2015 1 EUR = 3,02 TL
2016 1 EUR = 3,34 TL
2017 1 EUR = 4,12 TL
2018 1 EUR = 5,70 TL
2019 1 EUR = 6,35 TL
2020 1 EUR = 8,04 TL
2021 1 EUR = 10,50 TL
2022 1 EUR = 16,25 TL
Bron: ECB

Dit legt direct het grootste probleem van het Turkse voetbal bloot. De inkomsten zijn in Turkse lira terwijl de meeste grote uitgaven in euro of dollar worden betaald. Dat gaat dan vooral om transfersommen en salarissen van buitenlandse spelers. Nu is het zo dat Turkse clubs in de afgelopen jaren een aantal keer succesvol spelers goedkoop hebben binnengehaald en later tegen hoge bedragen (voor Turkse begrippen) hebben doorverkocht, maar dat is een uitzondering op de regel.

Eigenlijk is er een bekend patroon te ontdekken in het Turkse voetbal, met name bij de clubs in Istanbul. Aan het begin van het seizoen worden oudere sterspelers uit Europa zonder restwaarde op het vliegveld onthaald als de grote verlosser. Bij het uitblijven van sportieve successen beginnen zowel het bestuur als de fans met morren. In een mum van tijd vertrekt diezelfde verlosser in alle stilte vanaf het vliegveld in Istanbul. Dit terwijl de investeringen in deze sterspelers hoog zijn: Een transfersom en/of tekengeld plus daarnaast een fors salaris dat netto wordt uitbetaald om deze sterren te verleiden tot een avontuur in Istanbul. Het resultaat is een almaar groeiende schuldenlast. Hieronder is een overzicht te zien van de huidige financiële stand van zaken bij de Turkse topclubs.

De drie meest vermogende clubs van Turkije hebben torenhoge schulden, waarbij Besiktas de scepter zwaait met bijna 200 miljoen euro netto schuld. Ook de resultaten van de bedrijfsvoering duiden niet op betere tijden, want de resultatenrekeningen van de clubs schrijven donkerrode cijfers.

Tv-gelden
De tuimelende wisselkoers van de Turkse lira is dus een hele duidelijke oorzaak voor de val van Turkse topclubs. Dit wordt nog eens versterkt door het twisten met de uitzendgemachtigde beIN Media Group. Het netwerk heeft sinds 2017 de uitzendrechten van de Süper Lig in bezit. Destijds werd een langdurig contract afgesloten waarbij de pot met tv-gelden circa 500 miljoen dollar bedroeg. Dit bedrag werd verdeeld over de clubs, waarbij een verdeelsleutel werd toegepast aan de hand van het aantal overwinningen, gelijke spelen en behaalde kampioenschappen in het verleden.

Nu is het volgens de Turkse publieke omroep TFF & TRT Spor zo dat deze contracten werden afgesloten in Turkse lira. Dat betekent dat de pot met tv-gelden in een paar jaar tijd is geslonken van 500 miljoen dollar in 2016 naar een kleine 140 miljoen dollar voor het seizoen 2022/23. Deze bedragen staan in schril contrast met wat andere competities ontvangen aan tv-gelden, maar beIN weerlegt de bezwaren met geldige tegenargumenten. De prestaties van Turkse clubs in Europa vallen zwaar tegen. Dat heeft effect heeft op de kijkcijfers en de omzet van beIN. De laatste grote Europese successen dateren alweer van tien jaar terug.

Prestaties
Galatasaray veroverde in het jaar 2000 zowel de UEFA Cup als de Super Cup. Dit waren tot dusver de eerste en laatste Europese prijzen voor een Turkse voetbalclub. Sindsdien speelde Galatasaray nog twee keer in de kwartfinale van de Champions League. De laatste keer was in het seizoen 2012/13, toen Gala met Wesley Sneijder en Didier Drogba in de gelederen werd uitgeschakeld door Real Madrid. In het afgelopen seizoen werd de club in de achtste finale van de Europa League geëlimineerd door Barcelona.

Fenerbahçe speelde in 2008 de kwartfinale van de Champions League tegen Chelsea. In 2013 moest Fener eraan geloven in de halve finale van de Europa League tegen Benfica. In het afgelopen seizoen werd Fenerbahçe uitgeschakeld door Slavia Praag in de Conference League.

Het laatste Europese succes van Besiktas dateert uit 2017 in de Champions League, toen de club met veertien punten overtuigend groepswinnaar werd in een poule met Porto, RB Leipzig en Monaco. In het afgelopen seizoen achtte de club zich kansrijk in een Champions League-poule met Ajax, Borussia Dortmund en Sporting. Dat viel vies tegen. Besiktas werd laatste in de groep met geen enkel punt, terwijl Ajax foutloos doorging naar de knockout-fase.

Deze aftakeling in Europa komt ook naar voren in de Coëfficiëntenlijst van de UEFA. Besiktas staat op plek 52, Galatasaray volgt op plek 54 en Fenerbahçe staat op plek 107. Daartussen staat nog Istanbul Basaksehir op plek 65. Kenmerkend voor de situatie van het Turkse voetbal is dat de kersverse kampioen Trabzonspor, ook wel aangeduid als de vierde club van Turkije, zich op plek 226 begeeft. Turkije staat als land op plek 20 bij de UEFA.

Bij sportieve malaise is een wisseling van de wacht bij deze drie clubs nooit vreemd. Bij tegenvallende prestaties wordt de trainer vrij snel de laan uitgestuurd en vergeet men de langetermijnvisie. Vanwege de immense druk willen voorzitters snel prestaties leveren om hun baan niet binnen afzienbare tijd kwijt te raken. Ondanks de torenhoge schuldenlast schromen deze voorzitters niet om gigantische bedragen uit te geven aan nieuwe spelers. Vaak blijken dit achteraf paniekaankopen. Aan het begin van ieder seizoen worden deze clubs door de Turkse media al snel gebombardeerd tot kampioenskandidaat. Daarbij geldt: wie de meest aansprekende spelers naar Istanbul haalt is de gedoodverfde favoriet.

In het nabije verleden zijn Galatasaray en Fenerbahçe onder verscherpt toezicht geplaatst van de UEFA, waardoor verschillende financiële restricties werden opgelegd. Galatasaray wist zich snel van deze restricties te ontdoen, maar Fenerbahçe werd vrij lang belemmerd door dit toezicht en kon niet teveel uitgeven. Voorheen kozen grote namen als Roberto Carlos, Nicolas Anelka, Robin van Persie (Fenerbahçe), Wesley Sneijder, Didier Drogba, Younes Belhanda (Galatasaray) Quaresma, Demba Ba en Guti (Besiktas) voor de Süper Lig. Al deze spelers werden voor gigantische bedragen ingelijfd, maar tegenwoordig worden de portemonnees minder snel getrokken.

Fenerbahçe heeft wel het geluk dat voorzitter Ali Koç de vice-president is van de Turkse conglomeraat Koç Holding. In de afgelopen jaren heeft hij veel geïnvesteerd in de club door middel van sponsoring via zijn tientallen bedrijven. Maar de schuldenlast blijft zwaar en het is ook bedreigend voor de onafhankelijkheid van de clubs. Er gaan al stemmen rond over het verkopen van Turkse clubs aan vermogende partijen in het Midden-Oosten of Azië, maar de meeste fans zien dat niet zitten.

Turkse Voetbalbond
De vorige voorzitter van de Turkse voetbalbond was Nihat Özdemir. Özdemir is een voormalig bestuurder van Fenerbahçe en een bouwmagnaat die geldt als vertrouweling van president Erdogan. Zelfs hij heeft de sportieve malaise niet kunnen ombuigen en heeft inmiddels de handdoek in de ring gegooid na strubbelingen met beIN over de tv-gelden.

De huidige voorzitter Mehmet Büyükeksi was voorheen voorzitter van de Turkse Exporteurs Vereniging. Vanuit verschillende hoeken wordt geïnsinueerd dat Büyükeksi partijdig zou zijn en daarnaast ook nauwe banden zou hebben met verschillende ongewenste belangengroepen. In een interview heeft Büyükeksi openlijk aangegeven dat hij in het verleden lid is geweest van Galatsaray. Nadat hij voorzitter werd van Gaziantep FK is hij lid geworden van die club. Büyükeksi beweert nu alleen nog het nationale elftal te supporten en zegt dat hij onafhankelijkheid hoog in het vaandel heeft staan. Het zal moeten blijken of dit waar is en wat zijn aanstelling gaat betekenen voor het Turkse voetbal, maar de klad zit er al een tijdje in en het zal heel wat moeite vergen om een ommekeer teweeg te brengen.

Zelf schrijfambities of een mooi verhaal dat een groter publiek verdient? Speelt er iets bij jouw club dat je echt kwijt moet of heb je een mooie anekdote over voetbal? Voetbalzone plaatst wekelijks een inzending. Mail jouw verhaal (max.1500 woorden) naar [email protected] en wie weet is het binnenkort te lezen op Voetbalzone!

Op zoek naar een nieuwe carrièrekans? Laat je omscholen tot servicemonteur!