Heeft AZ nog toekomst?
AZ werd jarenlang geleid door een sterk directieteam bestaande uit Dirk Scheringa, Marcel Brands, Toon Gerbrands, René Nelissen en Louis van Gaal. Van dit vijftal waren zowel intern als extern Scheringa en Van Gaal het meest nadrukkelijk aanwezig, maar speelden de andere drie ook een belangrijke rol. Na het vertrek van eerst Van Gaal en daarna Scheringa werd het resterend driemanschap geconfronteerd met een groot aantal problemen op zowel sportief als financieel vlak. In de communicatie met de media werden Gerbrands en Brands naar voren geschoven. Nelissen was als ex-commissaris van DSB Bank enigszins besmet en bleef op de achtergrond. Achter de schermen is hij echter verantwoordelijk gemaakt voor alle onderhandelingen met de curatoren.
In de media werd aangegeven dat er nauwelijks problemen waren: 'DSB had zijn sponsorbijdrage al gestort', 'de financiering van veertien miljoen euro kon in tien jaar worden afgelost', 'potentiële nieuwe eigenaren zoals Gazprom hadden al contact opgenomen'. In de vroege winter kwamen er andere verhalen. De financiële positie van AZ bleek hachelijk te zijn. In het voorjaar 2010 werd een liquiditeitstekort verwacht en men moest spelers verkopen om te overleven. Tevens werd duidelijker dat er weinig voortgang zat in de onderhandelingen met curatoren en dat die potentiële overnamekandidaten 'broodje aap'-verhalen waren.
De directie van AZ stelde in januari al een eerste deadline richting curatoren, waarschijnlijk tegen beter weten in. De in een eerder stadium geventileerde uitstekende verstandhouding bleek aanmerkelijk koeler te zijn. De supporters van AZ leefden tussen hoop en vrees. Ari da Silva en Sebastien Pocognoli werden verkocht. De eerste berichten over het vertrek van Brands sijpelden door en Heerenveen wilde graag Gerbrands als Algemeen Directeur binnenhalen. Namen van grote partijen die AZ wilden overnemen bleken loze geruchten te zijn en langzamerhand bleek dat als enige mogelijkheid de regionale optie overbleef. Deze optie hield in dat AZ met behulp van een aantal vermogende regionale partijen zou gaan proberen het hoofd boven water te houden.
Waarom duurt dit zo lang? Ten eerste omdat de curatoren in aanvang een volledig verkeerde inschatting hebben gemaakt van de waarde van een voetbalclub. De curatoren hebben een bedrijfseconomische benadering gekozen en op basis hiervan een koopsom bepaald. Daarbij hebben ze echter niet bedacht dat de bedrijfseconomische waarde van een voetbalclub bijna per definitie nihil is. AZ heeft zoals vrijwel alle andere clubs een negatief exploitatieresultaat en blijft op de been door het verkopen van spelers. Een bedrijfsmodel dat steeds verder onder druk komt en in de toekomst ook niet houdbaar is. De waarde van een club zit volgens mij echter niet in de financiële balans maar in de marketingmogelijkheden. Om een goede waarde te kunnen bepalen hadden de curatoren inzicht moeten geven in bekendheid van het merk AZ, commercieel bereik, aantal geïnteresseerden in AZ et cetera. Met deze cijfers had men wellicht wel een partij kunnen vinden om de aandelen over te nemen.
Waarom duurt dit zo lang? Ten tweede waren de sportieve prestaties van AZ teveel gebaseerd op financieel drijfzand. Al vanaf het begin waren regionale ondernemers geïnteresseerd in de financiële ondersteuning van AZ, echter niet tegen elke prijs. Het hele tijdperk van Scheringa kenmerkte zich door forse exploitatietekorten die door hemzelf werden gefinancierd. Ik kan mij niet voorstellen dat de groep regionale ondernemers geld in een voetbalbedrijf willen steken als ze direct weten dat het jaar daarop weer enige miljoenen bijgestort moeten worden. AZ moest zijn exploitatie noodzakelijkerwijs neerwaarts bijstellen en dit bewustwordingsproces heeft tijd gekost.
Hoe nu verder? Ik ben hoopvol over het nieuwe fundament van AZ. Geholpen door de Champions League inkomsten van ruim twintig miljoen euro is de aflossing van de schuld bij de curator allang gebeurd of zal dit bij de overdracht van de aandelen gebeuren. De spelers die nu in de verkoop staan, stonden al op de nominatie om zich elders verder te ontwikkelen. AZ moet deze spelers niet verkopen omdat ze de cash nodig hebben voor aflossing, maar om de salariskosten naar aanvaardbaar niveau terug te brengen. Alles voor een gezonde exploitatie.
Uit de woorden van Gerbrands meen ik te kunnen herleiden dat AZ nooit meer afhankelijk wil zijn van één externe geldschieter. Met behulp van de regionale geldschieters wordt een buffer gecreëerd die het mogelijk maakt snel te handelen, echter niet voor de Afonso lvessen van deze wereld. De achterban van AZ is te klein voor een budget van veertig miljoen euro, maar groot genoeg voor een budget van 25 miljoen en dus in de top vijf mee te doen. De kans dat AZ vijfde wordt is echter veel groter dan dat AZ eerste wordt. Het stadion was afgelopen jaren ongeachte een elfde, eerste of vijfde plaats iedere wedstrijd uitverkocht en ondanks de huidige onzekerheid is de wachtlijst nog altijd lang. Met een veel hechtere regionale band als basis en Gerbrands als boegbeeld zal blijken dat AZ als één van de meest gezonde clubs van Nederland uit de malaise zal komen.
