Het manco van Ajax' positiespel
Als eerste wil ik duidelijk maken dat er een verschil bestaat in intentie van positiespel en de uitvoering van positiespel. De intentie wordt voor honderd procent door de trainer bepaald, die bepaalt namelijk hoe er moet worden gespeeld; de uitvoering wordt door de spelers zelf bepaald en in slechts indirect door de trainer (die stelt ze immers op). Christian Poulsen dient als lichtend voorbeeld. Het is vrijwel ondenkbaar dat Frank de Boer voor de wedstrijd tegen hem zegt dat hij elke bal die hij ziet zo snel mogelijk moet inleveren bij óf Kenneth Vermeer óf Niklas Moisander en dat, als hij echt in een ondeugende bui is, zelfs een pass breed mag geven. Nee, dat ligt natuurlijk duidelijk aan Poulsen zelf. De Boer kan alleen verweten worden dat hij hem opstelt, maar hij moet het er nu eenmaal mee doen omdat Ajax zo slim was om Anita te verkopen. Kwalitatief is er simpelweg niets beters.
Het meeste van het positiespel gaat mis op het middenveld en dat is zorgwekkend. Het middenveld is namelijk in mijn optiek de belangrijkste linie van een elftal. Met een sterk middenveld kan je het volledige spelbeeld van de wedstrijd jouw richting op kantelen en daarmee de grootste kans op resultaat veiligstellen. Bij het huidige Ajax heeft het middenveld zowel moeite met de intentie van het positiespel als de uitvoering daarvan. Er bestaat nu voor mij geen absolute zekerheid over de intentie aangezien je nooit exact weet of spelers zich wel aan hun taken houden of niet, maar het lijkt er in ieder geval sterk op dat Ajax' twee creatieve halven (Christian Eriksen en Siem de Jong) zich teveel focussen op diepgang en loopvermogen. Zeker Eriksen is van nature geen speler die heel diep speelt door zijn gebrek aan doelgerichtheid. De Jong is naast zijn diepgang en scorend vermogen vrij beperkt als middenvelder, dus van hem begrijp ik het nog. Maar juist Eriksen is een verbindingsspeler die gebaat is bij zoveel mogelijk combinaties en soortgelijke voetballers (Thulani Serero bijvoorbeeld) om hem heen.
Eriksens kwaliteiten zouden dan ook meer tot uiting komen als hij veel meer zou terugzakken naar het middenveld. Bovendien heeft De Boer al eerder, in een interview uit mei 2011, aangegeven wat in zijn optiek het ideale plaatje is. Hij verwees daarbij naar de goal van Eriksen tegen Heerenveen-uit in april 2011: De Jong (spelend als spits) zakte terug vanuit de spitspositie naar het middenveld waarna Eriksen diep ging en kon scoren. Dat geeft ook aan dat De Boer diepgang op het middenveld heel belangrijk vindt.
Die hele benadering is in mijn optiek onjuist. De hoofdtaak van het middenveld moet juist zijn om terug te zakken, in de bal te komen en de opbouwende taak van de verdediging over te nemen. De opbouw is de primaire taak. Diepgang is van secundair belang; het is een leuke kwaliteit maar het moet niet zo zijn dat je creatieve halven zich daar alleen maar mee bezig houden.
Met twee halven die constant te diep staan, heb je een middenvelder daarachter nodig die dynamisch en snel genoeg is om voor alle aansluiting te zorgen tussen verdediging en middenveld. Deze middenvelder moet zowel de verdediging assisteren door man-meer-situaties te creëren als de tegenstander met twee aanvallers druk zet, en continu naar voren blijven denken om het gat op het middenveld te overbruggen. Dit is een ontzettend veeleisende rol en het is wel duidelijk dat Poulsen dit niet kan. Het eerste wat ik noemde beheerst hij tot in de puntjes, maar dat komt vooral omdat hij niet uit de verdediging weg te slaan is. Hij heeft nul aanvallende intenties. In de wedstrijd tegen Steaua Boekarest heeft hij elke bal die hij kreeg teruggespeeld op de verdediging en Vermeer, zelfs vrije trappen. Bovendien kon hij zich amper onder druk uitvoetballen, dan gingen nog de meest simpele passes verkeerd. Af en toe gaf hij een breedtepass en af en toe zelfs een (lange) bal naar voren. Maar het lijkt me duidelijk dat je op deze manier totaal geen middenveld meer hebt dat in staat is om goed op te bouwen. Ajax' opbouw blijft dan ook vaak steken achterin of via de zijkanten. Zo lijkt het alsof we domineren, maar dat is dus slechts een schijndominantie.
Een ander aspect waar De Boer op hamert is de terug zakkende spits. Het is essentieel dat deze zich continu terugtrekt uit de spitspositie om zodoende ruimte te maken voor de diepgaande middenvelders. Op deze manier heb je minder aanvallende stootkracht voorin; je mist immers grotendeels een echte spits. En bovendien past deze rol niet bij Kolbeinn Sigthórsson, die toch geleidelijk aan voor een vaste basisplaats in aanmerking komt. Als je Sigthórsson - een echte nummer 9 met doelgerichtheid - continu gaat laten terugzakken, benut je zijn kwaliteiten te weinig en komt hij niet uit de verf.
Het is dus te hopen dat De Boer zijn tactieken aanpast en veranderingen aanbrengt in de positie van spelers. De sleutel ligt net als vorig jaar weer op het middenveld. Als het positiespel zo ingevuld blijft worden, dan blijft de negatieve lijn zich doorzetten.
