Het sprookje van Atalanta duurt maar voort in de Champions League. De stuntploeg versloeg Valencia na de 4-1 zege in Italië ook op Spaanse bodem (3-4) en is als debutant in het miljardenbal meteen doorgedrongen tot de kwartfinale. Wat is het geheim van de hyperaanvallende ploeg van Nederlanders Marten de Roon en Hans Hateboer? La Dea laat momenteel misschien wel het leukste voetbal van Europa zien en noteert cijfers die steeds meer tot de verbeelding spreken. Qua salarishuis is Atalanta slechts de dertiende club van Italië, maar toch scoort de ploeg veel vaker dan wie ook in de Serie A. Dit seizoen noteerde men al drie zevenklappers, dus het doelpuntenfestijn tegen Valencia komt allerminst als een verrassing. Wel is het de bevestiging dat Atalanta ook op het allerhoogste podium het lef heeft om haar eigen, unieke spel te spelen.

Door Thijs Verhaar

Veel is daarbij te danken aan Gian Piero Gasperini. Atalanta stelde de coach in de zomer van 2016 aan met de belofte een 'echt voetbaldier' te hebben binnengehaald 'die het spelletje door en door kent'. De 62-jarige oefenmeester hield woord en transformeerde de ploeg van grijze muis tot doelpuntenmachine. Sir Alex Ferguson dichtte hem tien jaar geleden al een grote toekomst toe door hem voor te stellen als mogelijke opvolger bij Manchester United, maar Gasperini bleef al die tijd actief bij verschillende clubs in Italië. Toch begint hij door zijn glansrijke seizoenen bij Atalanta nu alsnog door heel Europa aan populariteit te winnen. Zijn team begon haar Europese campagne dramatisch met drie nederlagen en werd naïviteit verweten, maar kwam dankzij een houdiniact en geloof in eigen kunnen toch nog bovendrijven in een poule met Manchester City, Shakhtar Donetsk en Dinamo Zagreb. Achter de ongenaakbare Engelsen bleken zeven punten genoeg voor de tweede plaats.

Daarna zat het qua loting niet tegen door groepswinnaar Valencia te loten. Die ploeg had in de groepsfase tegen Ajax laten zien te kunnen dealen met aanvallend ingestelde teams, maar het Atalanta van Gasperini bleek een brug te ver. De Spanjaarden kregen zeker in het heenduel veel kansen om te scoren, maar bleken aan de overzijde niet in staat om de Italiaanse driemansvoorhoede af te stoppen. Gasperini laat zijn Atalanta spelen in een opvallende 3-4-2-1-formatie, waarbij er afwisselend wordt gespeeld met een of twee schaduwspitsen, die uit de rug van een diepe spits opduiken. Zij krijgen ruimte omdat de verdedigers van de tegenstander constant op het verkeerde been gezet worden door opkomende backs en van positie wisselende middenvelders en aanvallers. Bij balverlies wordt er collectief druk gezet en Gasperini is allerminst bang om zijn verdediging achterin één op één te laten spelen.

Dat is bij momenten kwetsbaar zoals ook bleek bij de eerste treffer van Valencia-spits Kevin Gameiro. Hij kreeg de bal in de diepte aangespeeld na een zeldzaam slippertje van De Roon en stond na één kapbeweging vrij voor de doelman. In totaal scoorde Valencia over twee duels vier keer, maar dat hadden er ook zomaar zes of zeven kunnen zijn. Logischerwijs wordt daarom de vraag gesteld of Atalanta niet overlopen gaat worden als het tegen een klinischer elftal komt te staan. Die uitdaging gaat Gasperini graag aan. In 2018 werd al gezegd dat zijn 'kunstje' niet meer werkte toen Borussia Dortmund in de eerste knock-outronde van de Europa League te sterk bleek over twee duels en Atalanta in de Serie A slechts als zevende eindigde, nadat het in zijn debuutseizoen nog tot een knappe vierde plaats kwam. La Dea sloeg echter terug met een derde plaats, hetgeen de hoogste eindnotering ooit betekende.

Dit seizoen doet men opnieuw volop mee voor plekken die recht geven op CL-voetbal. Onlangs won Atalanta nog van AS Roma en ook titelkandidaat Internazionale kwam in eigen huis niet verder dan 1-1 tegen de ploeg van Gasperini. AC Milan ging liefst met 5-0 ten onder en het Lazio van topscorer Ciro Immobile speelde 3-3, terwijl de mindere goden van de competitie vaak met grote cijfers klop krijgen van La Dea. Juventus won wel met 1-3, maar ook daar zag het lange tijd niet naar uit. In het laatste kwartier scoorde la Vecchia Signora echter driemaal, waardoor de vroege voorsprong van Atalanta teniet werd gedaan. Opvallend aan dit duel was dat de openingstreffer werd gescoord door linksback Robin Gosens. De in 2017 van Heracles Almelo overgenomen vleugelverdediger maakte dit seizoen al zeven goals in de Serie A en speelt net als rechtsback Hans Hateboer een belangrijke rol met zijn talloze runs langs de lijn.

Atalanta speelt met drie centrale verdedigers, die twee box-to-box-middenvelders voor zich hebben. De vleugelverdedigers zorgen met hun loopacties voor een numeriek overwicht en voorin kiest Gasperini meestal voor fysiek sterk aanspeelpunt, een zwervende schaduwspits en een derde man die hen verbindt met de rest van het dynamische elftal. In het verleden deed de Italiaanse oefenmeester niet anders bij zijn eerdere werkgevers, maar daar viel lang niet altijd alles op zijn plaats. Na tien seizoenen als jeugdtrainer van Juventus stond hij voor het eerst op eigen benen bij Crotone, dat hij in zijn eerste seizoen naar de Serie B liet promoveren. Met zijn volgende werkgever Genoa kwam hij in zijn tweede seizoen tot een onmogelijk geachte vijfde plaats van de Serie A nadat hij hen in zijn eerste jaargang had laten promoveren naar het hoogste Italiaanse niveau. Het elftal werd beroofd van haar smaakmakers en in Gasperini's derde seizoen werd een slechte seizoenstart hem fataal, hetgeen topclub Internazionale er niet van weerhield om hem in 2011 aan te stellen.

Dat werd echter een grote teleurstelling, want de vedettes van die ploeg bleken allerminst bereid om mee te gaan in het offensieve gedachtengoed van hun oefenmeester. Ook bij het grillige Palermo lukte het vervolgens in twee instanties niet om de motor aan de praat te krijgen en oud-werkgever Genoa bood hem een nieuwe kans. Daar had Gasperini niet de spelers om zijn geliefde pressietactiek toe te passen, maar hij leverde toch drie degelijke seizoenen af, waarna zijn avontuur bij Atalanta begon. Die club heeft beschikking over een goede jeugdopleiding en een uitstekende scouting. Er wordt gericht gezocht naar spelers die passen binnen de spelopvatting van Gasperini, die hen verenigt in een team dat bereid is voor elkaar door het vuur te gaan en sterspelers Josip Ilicic, Papu Goméz en Duvan Zapata voorin te laten schitteren.

Lichtpuntje in moeilijke tijd
Bovendien heeft de ploeg nu nog een extra reden om het beste uit zichzelf te halen. "We zijn ons bewust van het feit dat veel mensen ons vanuit huis hebben gevolgd en nu niet naar buiten kunnen om feest te vieren", refereerde Gasperini dinsdagavond aan de uitbraak van het coronavirus. Bergamo ligt in het noorden van Italië, waar de pandemie hevig om zich heengrijpt. "We hebben heel veel berichten ontvangen en zijn blij dat we onze fans een geluksmoment hebben kunnen geven. In juni gaan we het feest met zijn allen vieren." Ook De Roon droeg de zege via Twitter op Valenia aan de fans. "De overwinning in deze moeilijke tijd is voor jullie", aldus de middenvelder, die als 'puinruimer' en 'balansbewaker' van grote waarde is voor het elftal. Clubdirecteur Luca Percassi sloot zich aan bij die woorden. "We kunnen de spelers en staf alleen maar bedanken dat ze ons twee uur geluk hebben geschonken."

De Italiaanse bond maakte onlangs bekend dat de Serie A tot 3 april is stilgelegd. De kwartfinales van de Champions League vangen op 7 en 8 april aan, dus ziet het naar uit dat Atalanta tot die tijd slechts één officiële wedstrijd speelt. Dit gaat uiteraard ten koste van het wedstrijdritme en biedt anderzijds gelegenheid om nog meer te trainen op het kenmerkende positiespel waar La Dea iedere ploeg mee aan durft te pakken. Alle radars functioneren optimaal in de wervelende ploeg, die in de laatste 18 duels telkens tot scoren kwam en in die wedstrijden liefst 54 goals mocht vieren. Spektakel gegarandeerd, precies zoals Gasperini het heeft uitgedacht.